Państwo polskie, jako państwo członkowskie Unii, ma traktatowy obowiązek skutecznego wprowadzenia w krajowym porządku prawnym (implementacji) Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z 22 października 2013r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym. Implementacja Dyrektywy do polskiego porządku prawnego nastąpić miała do 27 listopada 2016r. Tak się nie stało.
Zgodnie z dyrektywą, osoba poinformowana o tym, że jest podejrzewana o popełnienie przestępstwa, jeszcze przed przesłuchaniem ma prawo do spotykania się na osobności i porozumiewania się w sposób poufny z obrońcą. Ma także prawo do obecności i skutecznego udziału obrońcy w czasie każdego przesłuchania. Prawo to przysługuje każdej osobie poddanej czynnościom procesowym przesłuchania, okazania, oględzin i eksperymentu procesowego, w szczególności zaś każdemu, kto w jakiejkolwiek formie pozbawiony został wolności przez organ państwa.
Przesłuchanie bez zapewnienia dostępu do obrońcy, możliwe jest tylko na mocy postanowienia sądu lub zaskarżalnego do sądu postanowienia prokuratora. Musi wynikać z pilnej potrzeby zapobieżenia poważnym konsekwencjom dla życia, wolności lub nietykalności cielesnej innej osoby albo z konieczności podjęcia natychmiastowego działania w celu niedopuszczenia do narażenia postępowania karnego na znaczący uszczerbek. Musi być proporcjonalne i ograniczone w czasie. Nie może naruszać ogólnej rzetelności postępowania ani opierać się wyłącznie na rodzaju lub wadze zarzuconego przestępstwa. Zrzeczenie się prawa do obrońcy możliwe jest tylko pod warunkiem wcześniejszego pouczenia o treści prawa oraz konsekwencjach zrzeczenia. Musi być dobrowolne i jednoznaczne. Można je odwołać w każdym czasie i na każdym etapie postępowania.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jeżeli dyrektywa nakłada obowiązki bezpośrednio na podmioty publiczne, jest bezwarunkowa i nie wymaga konkretyzacji w prawie krajowym, zaś jednostka powołuje się na wskazane w dyrektywie prawo w stosunku do państwa lub żąda wykonania nałożonego na państwo obowiązku – także nieimplementowana dyrektywa unijna może być bezpośrednio stosowana. Oznacza to dokładnie tyle, że możemy powoływać się w postępowaniu przed sądami i innymi organami krajowymi bezpośrednio na postanowienia dyrektywy i wywodzić z niej swoje uprawnienia. Przysługują nam, gdyż jesteśmy obywatelami Unii Europejskiej a nasz kraj państwem członkowskim Unii.
Masz prawo. Żądaj jego przestrzegania.
adw. Radosław Baszuk