Na czas trwania stanu zagrożenia epidemicznego oraz później stanu epidemii tarcza antykryzysowa zawiesiła obowiązek wykonywania okresowych badań kontrolnych, badań lekarskich i psychologicznych kierowców wykonujących przewóz drogowy zgodnie z ustawą o transporcie drogowym oraz maszynistów zgodnie z ustawą o transporcie kolejowym.
opracowali: adw. Joanna Namojlik red. adw. Michał Kibil
1. Zawieszenie badań okresowych
Zawieszenie obowiązku wykonywania okresowych badań (w tym również do pierwszego badania okresowego) ma również zastosowanie do funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
Zawieszono również m.in.:
- obowiązek kierowcy uzyskania wpisu do polskiego krajowego prawa jazdy potwierdzającego spełnienie wymagań w zakresie braku przeciwwskazań zdrowotnych i psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy,
- obowiązek przedsiębiorcy lub innego podmiotu wykonującego przewóz drogowy do kierowania kierowców na szkolenia okresowe i badania lekarskie i psychologiczne,
- obowiązek ukończenia szkoleń okresowych przez kierowcę odpowiednio do pojazdu, którym wykonuje on przewóz drogowy,
- obowiązek ukończenia szkolenia okresowego przez kierowcę dla możliwości zatrudnienia kierowcy wykonującego przewóz drogowego.
Zawieszono również stojący po stronie pracodawcy obowiązek w zakresie wystawiania skierowań na badania okresowe oraz zapewniania badań okresowych pracownikom zatrudnionym w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.
Ustawodawca określił także limity czasowe na przeprowadzenie zawieszonych czynności, nakładając zarówno na pracodawcę, jak i pracownika obowiązek ich dokonania okresie nie dłuższym niż 60 dni od dnia odwołania danego stanu zagrożenia epidemicznego (lub stanu epidemii, jeśli zostanie wprowadzony).
2. Zdalne wykonywanie badań wstępnych i kontrolnych
Co istotne, Ustawodawca nie zawiesił obowiązku przeprowadzania badań wstępnych i kontrolnych. Zmianie uległ jedynie sposób ich przeprowadzania. Zmiana polega na tym, że w przypadku braku dostępności lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz, niż lekarz medycyny pracy.
Dopuszczono również możliwość zdalnego przeprowadzania badań oraz wydawania orzeczeń za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Jednostki medyczne pracują nad wdrożeniem rozwiązania, które będzie zgodne z zalecaniami Ministra Zdrowia i Konsultanta Krajowego w Dziedzinie Medycyny Pracy w tym zakresie.
Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza włącza się do akt osobowych pracownika, lecz co istotne – traci ono moc po upływie 30 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii – jeśli zostanie ogłoszony. A zatem po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego (ewentualnie – stanu epidemii) pracodawca jest zobowiązany skierować pracownika ponownie na badania, z uwzględnieniem nałożonego limitu czasowego – 60 dni.
⇒ Problemy praktyczne
Co jeżeli nie możemy przeprowadzić badania u innego lekarza, w tym w formie zdalnej? Formalnie pracodawca naraża się, w przypadku kontroli Państwowej Inspekcji Pracy, na nałożenie na niego grzywny w formie mandatu (w praktyce do 3.000 zł).
Jeżeli pracodawca będzie w stanie udowodnić, że podejmował próby skierowania pracownika na badanie lekarskie, ale ze względu na brak możliwości odbycia wizyty stacjonarnie (np. w szczególności ze względu na obawę przed zarażeniem się pracownika wirusem) lub online nie było to możliwe, podczas kontroli powinien on przedstawić stosowne potwierdzenia swoich starań, co powinno stanowić okoliczność wyłączającą winę, a tym samym uzasadniającą odstąpienie od ukarania.
Naturalnie przypadek każdego pracownika powinien być rozpatrywany przez pracodawcę indywidualnie. Jeżeli dopuścimy pracownika do pracy biurowej w formie home-office bez badania lekarskiego, raczej ciężko sobie wyobrazić, aby ten brak mógł skutkować jakimiś poważnymi konsekwencjami. Z inną sytuacją będziemy mieli do czynienia, jeżeli dopuścimy na przykład do pracy zawodowego kierowcę, bez koniecznych badań lekarskich, a on ze względu na nieujawnioną przez lekarza wadę wzroku spowoduje wypadek. W takim przypadku pracodawca może, ponieść nawet odpowiedzialność karną, za swoje rażące niedbalstwo (pracodawca powinien wiedzieć, że u pracownika wykonującego tego typu pracę, nie jest możliwe dopuszczenie do pracy bez odpowiednich badań).
O czym warto pamiętać, od 2019 r. badań wstępnych nie trzeba przeprowadzać w przypadku osób, które są przyjmowane do pracy na stanowisko, które pełnili u poprzedniego pracodawcy nie dalej niż 30 dni wcześniej, jeżeli posiadają one od poprzedniego pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie, stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy, a nowy pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy (tym, na które pracownik jest rekrutowany).
3. Ważność orzeczeń lekarskich po dniu 7 marca 2020 r.
Orzeczenia lekarskie wydane w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, których ważność upłynęła po dniu 7 marca 2020 r., zachowują ważność, nie dłużej jednak niż do upływu 60 dni dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.
opracowali: adw. Joanna Namojlik red. adw. Michał Kibil